Nhắc đến Quảng Trị là chúng ta sẽ nhớ ngay về mảnh đất đau thương với nhiều bom đạnnhững di tích lịch sử nhắc nhở chúng ta về một thời kỳ oanh liệt của Việt Nam. Một trong những địa điểm nổi bật trong số đó có thể kể đến chính là địa đạo Vịnh Mốc của tỉnh Quảng Trị, một công trình kiến trúc kỳ vĩ nằm dưới lòng đất, nơi con dân Vĩnh Linh sinh sống và chiến đấu hết mình chờ đợi ngày thống nhất đất nước.

Địa đạo Vịnh Mốc thuộc địa phận thôn Vịnh Mốc, xã Vĩnh Thạch, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Làng Vịnh Mốc từng bị tàn phá nặng nề dưới sự tấn công của không quân và pháo binh Mỹ, nhưng quân và dân Vĩnh Linh vẫn kiên cường tinh thần giữ nước, quyết tâm chuyển cuộc sống từ trên mặt đất xuống lòng đất, kiến tạo một hệ thống địa đạo đồ sộ, bám làng để chiến đấu. Ngày nay, nơi đây là một trong những điểm đến hấp dẫn thuộc tuyến Quảng Trị DMZ thu hút đông đảo người đến tham quan, tìm hiểu.

Công trình kiến trúc độc nhất vô nhị

Địa đạo Vịnh Mốc được xây dựng để người dân sinh sống và tránh bom đạn nên dù ẩn sâu dưới lòng đất nhưng đầy đủ các công trình: giếng nước, kho gạo, bếp Hoàng Cầm, trạm gác, trạm đặt máy điện thoại, phòng phẫu thuật, nhà hộ sinh, có hội trường dùng làm nơi hội họp, biểu diễn văn nghệ, chiếu phim với sức chứa lên đến hơn 50 người… Dọc hai bên đường hầm được khoét lõm sâu thành từng ô nhỏ sâu 1,8m, rộng 0,8m, là những phòng dành cho hộ gia đình từ 3-4 người sinh hoạt.

Địa đạo có tất cả 13 cửa, gồm 7 cửa mở ra phía biển, 6 cửa thông lên đồi. Nhờ các cửa hầm mở ra phía biển nên ở tầng hầm dưới sâu vẫn luôn được đảm bảo độ thoáng mát vào mùa hè, ấm áp vào mùa đông.

Hệ thống địa đạo như những pháo đài vững chãi với 3 tầng thông nhau. Tầng 1 sâu dưới mặt đất từ 12m là nơi đóng trụ sở của Đảng ủy, UBND và Bộ Chỉ huy quân sự. Tầng 2 cách mặt đất từ 15m là nơi sinh sống của dân làng. Tầng 3 sâu hơn 23m, dùng làm kho chứa lương thực, vũ khí để tiếp tế cho đảo Cồn Cỏ cũng như phục vụ chiến đấu.

Công trình kiến trúc tuyệt tác này được xây dựng bởi đôi bàn tay của người dân với những dụng cụ thô sơ tự tạo trong gần 20 tháng. Không có máy móc đo mặt phẳng, họ lấy nước đổ vào chai làm thước đo, dùng dây buộc vào hòn đá làm dây dọi đo độ sâu. Trong quá trình đào hầm, khoảng 6 ngàn m3 đất đá được người dân đưa ra từ giếng sâu bằng cách kéo thủ công từng chút, trong đó 90% được âm thầm đổ ra biển, số còn lại đổ vào hố bom, gốc cây.

Huyện Vĩnh Linh ở phía Bắc sông Bến Hải, cầu Hiền Lương, vùng vĩ tuyến 17 là nơi hứng bom đạn khốc liệt nhất của Việt Nam vào thời chiến tranh. Trong suốt những năm 1965-1972, địa phương này liên tục bị đánh phá với tổng cộng hơn nửa triệu tấn bom đạn các loại. Tính bình quân, mỗi người dân Vĩnh Linh đã phải gánh chịu 7 tấn bom đạn Mỹ.

 Ý nghĩa lịch sử của địa đạo

Trong khoảng thời gian chiến tranh, địa đạo là nơi trú ẩn, tránh bom, vừa sử dụng để đánh địch, cứu chữa thương binh ngay trên quê hương. Đặc biệt còn có đến hàng trăm chiếc thuyền cảm tử đã di chuyển từ Vịnh Mốc ra biển và chi viện cho đảo Cồn Cỏ.

Bằng những giá trị lịch sử to lớn của mình, địa đạo Vịnh Mốc đã được đặc cách công nhận là Di tích lịch sử, văn hóa cấp Quốc gia bởi Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, thể thao và Du lịch). Tiếp đó, đến năm 2014 địa đạo lại được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt. Đây là một trong những điểm đến hấp dẫn thuộc tuyến Quảng Trị DMZ thu hút đông đảo người đến tham quan, tìm hiểu.

Địa đạo Vịnh Mốc, một công trình độc đáo thời kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đã trở thành một địa điểm giáo dục truyền thống yêu nước sinh động cho các thế hệ trẻ. Nếu chỉ nghe qua những kỳ tích của địa đạo bạn sẽ không thể nào hiểu được hết về cuộc sống gian lao cũng như tấm lòng gian lao của quân dân Vịnh Mốc để giành độc lập tự do cho dân tộc.